پنج شنبه گذشته رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه در جشن پیروزی جنگ قره‌باغ در باکو، شعری در رابطه با “رود ارس” خواند که در آن شعر مردم خطه آذربایجان ایران خطاب قرار می گیرند. این شعر که به زبان ترکی است یکی از نمادهای جدایی طلبی پان ترکیست‌ها است؛ این اظهارات مداخله جویانه با واکنش شدید مقامات جمهوری اسلامی ایران از جمله محمد جواد ظریف وزیر خارجه روبرو شد و در ادامه ایران در اعتراض به سخنان اردوغان، سفیر ترکیه در تهران را به وزارت خارجه احضار کرد و اعتراض خود به این سخنان را به صورت رسمی به دولت ترکیه ابلاغ کرد.
نمایندگان مجلس شورای اسلامی در صفحات شخصی خود در توییتر به این اظهارات مداخله جویانه واکنش نشان دادند.
علی نیکزاد نماینده اردبیل و نایب رییس مجلس در این باره نوشت: « جناب اردوغان؛
یا تاریخ نخوانده‌اید یا قصد تحریف آن را دارید…
دست از تلاش برای ایجاد فاصله میان برادری ایران و آذربایجان بردارید؛ این برادری خونی و دینی قرن‌هاست که پابرجاست و هر روز مستحکم‌تر می‌شود
دستگاه دیپلماسی نیز به جد این موضوع را پیگیری و گزارش آن را به مردم ارائه کند.»
حسین امیر عبداللهیان دستیار ویژه رئیس مجلس در امور بین‌الملل این طور واکنش نشان داد: «اظهارات آقای رجب طیب اردوغان مایه تعجب شد. من فکر می‌کنم رییس جمهور ترکیه خود نمی‌داند چه گفته است. آقای رییس جمهور اردوغان! فرق است بین همسایگی و چشمداشت کشورگشایی. لطفا یکبار تاریخ ایران و بویژه جمهوری اسلامی ایران را بدقت مرور کنید.»
سید ناصر موسوی لارگانی عضو هیات رییسه مجلس گفت: «اردوغان دو روز است فهمید که هر سخن نابخردانه یا تحریک آمیزش درخصوص تمامیت ارضی ایران اسلامی با واکنش گسترده احاد مردم ایران روبرو می شود و پاسخی محکم دریافت می کند. امیدوارم اردوغان درس لازم را گرفته و با عذرخواهی، حسن همجواری را رعایت کند. امت اسلام نیازمند اتحادند نه تفرقه و اختلاف.»
احمد امیرآبادی فراهانی عضو هیات رییسه مجلس بیان کرد: « اردوغان بداند آذربایجان سر ایران است ما ترکها و آذری ها در کنار دیگر قوم های ایرانی همچون ۸سال دفاع مقدس از وجب به وجب وطنمان دفاع می کنیم.»
علیرضا سلیمی عضو هیات رییسه مجلس خاطرنشان کرد: «اردوغان باید دوباره تاریخ را بخواند!! آیا نمی داند اظهار نظر اخیر او به معنای الحاق باکو به ارک (تبریز )است؟ الحاق به سرزمین مادری صورت می گیرد آقای رئیس !! آیا حس امپراطوری متلاشی شده عثمانی منشاء این هذیان گویی شده است.»
روح الله متفکر آزاد عضو دیگر هیات ریسه مجلس گفت: «اظهارات اردوغان گویای فراموشکاری اتفاقات کودتای جولای ۲۰۱۶ است. ما در قبال تکه جداشده از خاکمان ادعایی نکرده ایم. آقای اردوغان به سرنوشت چشم ناپاکان به ایران مثل صدام دقت کند. سیلی ملت ایران آنقدر آذرخش وار است که جز بدفرجامی متجاوز هیچ دستاوردی برایش ندارد.»
مجتبی ذوالنوری رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی نیز گفت: « اگر اردوغان در ادبیات، جغرافیا و تاریخ رفوزه نشده بود؛ می فهمید که آن شعر در رثای جدا شدن آذربایجان از سرزمین مادریش ایران سروده شده است. از سرنوشت صدام درس و عبرت بیاموزد و فورا از مردم متحد و غیور ایران عذرخواهی کند.»
جلیل رحیمی جهان آبادی عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی تاکید کرد: « مواضع اردوغان و شعارهای پان ترکیسم نه تامین کننده امنیت منطقه است و نه منطبق بر منافع و روابط دوستانه و متقابل دو کشور ایران و ترکیه. اگر بنا بر ادعای تاریخی باشد بخش‌های مهمی از خاورمیانه، آسیای میانه ماورای قفقاز حتی اروپا و آفریقا، روزگاری تحت سیطره ایران بوده‌اند.»
فداحسین مالکی دیگر عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس گفت:« اردوغان باید بداند که رویای امپراتوری عثمانی او پس از اقدامات داعش و کودتای ۲۰۱۶ در این کشور، از بین رفته است. به جای آنکه برای همسایه مقتدر کدورت ایجاد کنید، در کنار ما برای زمین‌گیر کردن دشمنان مشترک تلاش کنید.در اولین جلسه کمیسیون امنیت ملی به این موضوع رسیدگی می‌کنیم.»
ابراهیم رضایی عضو دیگر کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی گفت: «آقای ظریف خودمان را گول نزنیم، اردوغان خوب می‌داند که چه شعری می‌خواند. سال‌هاست صدامک های نوظهور منطقه به اسم نو عثمانی گری، چشم طمع به خاک همسایگانشان دوخته‌اند. دستگاه دیپلماسی باید پاسخی قاطع به این گستاخی‌ها دهد.»
محمود عباس زاده مشکینی عضو مجمع نمایندگان استان اردبیل و عضو دیگر کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی تاکید کرد: «جناب عار دوغان! یادت رفته است قبل از تو صدام توهم تجزیه ایران اسلامی به سرش زد به چه سرنوشتی گرفتار شد؟ مطمئن باشید اگر روزی چنین توهمی به سر تو بزند باید در انتظار سرنوشتی مفتضح تر و مهلک تر باشید! آذربایجان سر ایران است و ایران دیار سرداران شهیدی چون سلیمانی ها و باکری ها.»
سید علی آقازاده دافساری رییس کمیته دفاعی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی نیز گفت: «احتمالا اردوغان نمی‌تواند ارتباط جمهوری اسلامی ایران با کشورهای منطقه را تحمل کند و با تفرقه اندازی درصدد ماهی‌گیری از آب گل آلود است. اما هشدار می‌دهیم که در صورت تکرار، از برخورد قاطع جمهوری اسلامی درامان نخواهد ماند.»
محمدعلی محسنی بندپی نماینده نوشهر خطاب به اردوغان گفت: «به عنوان نماینده مردم شریف کشورم در مجلس شورای اسلامی به شما یادآوری می کنم تاریخ و جغرافیا دو هزار پانصد ساله ایرانی و افتخار هزار و چهارصد ساله اسلامی را مطالعه کنید. تمامیت ارضی کشورمان خط قرمز ما هست.
به شما و شرکایتان در منطقه تذکر داده می شود از حرکات و سخنان تشنج آمیز در منطقه خودداری کنید.»
جعفر راستی نماینده شبستر خاطرنشان کرد: «آقای اردوغان به جای شعرخوانی های برعکس و غلط، بهتر هست تاریخ را مرور کنی تا دچار چنین اشتباهاتی نشوی زیرا ممکن است این رویا پردازی ها برایت گران تمام شود.اگر بخواهید حرف از (اصل ثبات مرزها) بزنید و فضا برای (اقدام متقابل) باز شود، چیزی جز ایران باقی نخواهد ماند.»
علی بابایی کارنامه نماینده ساری ن یز اطهار کرد :« اگر دخالت نظامی از لیبی تا قفقاز عظمت و اعتبار به همراه داشت خیلی پیش از ترکیه شوروی را حفظ کرده بود. ایران پیش از دستیابی به نفوذ منطقه‌ای دست اجانب را در داخل کشور قطع کرد ولی ترکیه به عنوان پایگاه آمریکا در منطقه هرگز نمی‌تواند بیش از مترسک کاخ سفید ایفای نقش کند.»
همچنین اردشیر مطهری نماینده گرمسار اظهار کرد: «اردوغان دچار توهمات صدامی شده و حرف‌هایی زده که سبب ناراحتی مردم ایران عزیز شده است. بهتر است تاریخ هشت سال دفاع مقدس ما از سرزمین‌مان ایران را کامل مطالعه کند.»
سید جواد ساداتی نژاد نماینده کاشان گفت: «ایران امروز، ایران قاجار و پهلوی نیست که در برابر جداکردن آذربایجان و بحرین و پاره‌های تن میهن منفعل و مستأصل باشد. جمهوری اسلامی ایران به پشتوانه مردمان رشید و غیرتمندش از نژادها، اقوام و مذاهب مختلف در دهان یاوه گویان متوهم و ناآگاه می‌کوبد و خواب تجزیه‌طلبان را آشفته می‌کند.»
صدیف بدری نماینده اردبیل گفت: « «شعرخوانی اردوغان علیه تمامیت ارضی کشورمان نقض یکی از اصول بنیادین حقوق بین‌الملل است. موضع ایران در حمایت از تمامیت ارضی آذربایجان در جنگ قره باغ تحکیم رابطه ایران و آذربایجان را به دنبال داشته؛ ماجراجویی و حاشیه‌سازی در این بین به نفع هیچ یک از کشورهای منطقه نخواهد بود.»
کیومرث سرمدی نماینده اسدآباد نیز خاطرنشان کرد: « جناب اردوغان رویای امپراتوری عثمانی نخ نما شده است. حرف از تجزیه طلبی در مورد ایران بزرگ آخرین عقده‌های حامیان مالی و مرشدان فکری داعش بود که بر زبانت جاری شد. کمی بیندیش! هذیان گویی در مورد ایران یکپارچه را هرگز بر نمی‌تابیم.»
کیوان مرادیان کوچکسرائی نماینده قائمشهر خاطرنشان کرد: «سیاست‌های واهی اردوغان که خود را وارث امپراتوری عثمانی می‌داند، در آذربایجان و سرزمین مادری آن ایران، هیچگونه پیامی ندارد مگر افکار پلید و پوسیده‌ای که بیانگر نفوذ سیاست‌های سلطه‌طلبانه و ایران‌ستیزی است؛ باید آن را در نطفه خفه کرد.
آذربایجان سر ایران است.»
جلال رشیدی کوچی نماینده مرودشت با هشتک اردوغان غلط کرد، گفت: « اردوغان همان مسیری را می رود که هیتلر، جمال عبدالناصر، صدام و قذافی رفتند.یکی به این فرد بفهماند دوران پان ها تمام شده است و البته یادآوری کند جولای ۲۰۱۶ را.»
مهدی عسگری نماینده کرج این طور واکنش نشان داد: «خیال خام اردوغان اینست که با همدستی و تحریک رژیم صهیونیستی و ته‌مانده‌های داعش، دست به ایجاد محور آنکارا – تل اویو – باکو علیه تمامیت ارضی ایران بزنداما بداند قمپزهای پوچ سلاطین ستمکار عثمانی قرن هاست به زباله‌دان تاریخ پیوسته؛ ایران امروز یکپارچه و مقتدر توهم عثمانی‌گری را نابود خواهد کرد.»
مصطفی نخعی نماینده نهبندان و سربیشه تاکید کرد: «یاوه‌گویی‌های اردوغان در مقابل غیرت ایرانی نتیجه‌ای جز شکست و پشیمانی برای او نخواهد داشت.»
جواد نیک بین نماینده کاشمر گفت: « اردوغان بهتر است از سر شعور بیشتر از قبل تاریخ را مطالعه کند، نقشه های تاریخی را ببیند و ترجمه مثنوی مولانا را به زبان ترکی بخواند و مروری بر حماسه دفاع مقدس ایران اسلامی داشته باشد آنگاه شعر بخواند.»
احسان ارکانی نماینده نیشابور تاکید کرد: « جناب اردوغان! آذربایجان پاره‌ی تن ایران است و اگر بنا بر یادآوری گذشته‌های تاریخی باشد سرزمین قفقاز از ایروان تا باکو، از نخجوان تا گنجه و قره‌باغ، و از آرارات تا گرجستان جزء ایران بزرگ بود که از مام میهن جدایش کردند.»
سید سلمان ذاکر نماینده ارومیه گفت: «اظهارات نسنجیده اردوغان درباره ارس تهدیدی برای تمامیت ارضی ایران و آذربایجان است .عظمت آذربایجان عزیز ما به قدری است که در ذهن های کوچک قابل گنجایش نیست. آذربایجان سر ایران و مشاهیر آن ستون های محکم ایران اسلامی به شمار می‌روند .»
محمد کعب عمیر نماینده شوش بیان کرد: « آقای اردوغان، در طول جنگ تحمیلی ۸ ساله علیه ایران از سوی صدام و حامیانش با رشادت و جانفشانی مردم شریف ایران خصوصا اقوام مختلف خوزستان، حتی یک وجب از خاک مقدس ایران اسلامی جدا نشد. امروز ملت ایران همدل و یکصدا در مقابل هرگونه یاوه گویی و تهدید در کنار همدیگر هستند.»
حسن شجاعی نماینده ابهر گفت: «اردوغان حرف‌هایی زده بزرگتر از دهانش. شیطان بزرگ در برابر ایران، هیچ غلطی نکرده، شیطانک‌ها که جای خود دارند. آذربایجان این سوی ارس فرزند رشید ایران و آذربایجان آن سوی ارس برادر عزیز ماست. ترکیه هم برادر ماست. توهمات ناپایدار دولتمردان این دو کشور، اسرائیلیات مضمحل شونده است.»
محمدرضا صباغیان نماینده بافق و مهریز تاکید کرد: «آقای اردوغان نمی گوییم اراس اراس شما بالکان بالکان بشود ولی تاریخ را مطالعه و تجربه تلخ اختلاف عثمانی سلف شما و ایران صفوی را بنگرید که چگونه نان آن را اروپاییان خوردند اینکه سکولاریسم را در ترکیه ترک داده اید خوشحالیم، مبادا تندروی ها منجر به اختلاف و پاشنه آشیل شما و ضعف مسلمانان شود.»
سید محمد موحد نماینده کهگیلویه و بهمئی گفت: «باکری ها و فرزندان غیور سهند و سبلان آذربایجانِ ایران عزیز برای دفاع از تمامیت ارضی این خاک جانشان را هدیه کرده و در محضر الهی، پاکیزه پذیرفته شده اند تا هیچ نگاه ناپاکی بسمت میهن ما نشانه نرود.»
همچنین مالک شریعتی نماینده تهران گفت: «اردوغان حواسش باشد که هم ۲۰۰۳ هم ۲۰۱۶ مدیون ایران است. اما ما هم حواسمان هست:
١-قرار بود پاسپورت ایرانی در دولت روحانی عزیزتر شود نه زبان نمک نشناسان درازتر!
٢-این زبان درازی ها از حلقوم صهیونیستها تغذیه می شود.
٣-از مجازات قطعی شهادت فخری زاده هم راه فراری نیست.»
سلمان اسحاقی نماینده قائنات نیز اظهار کرد: « آقای اردوغان، باور دارم گفتار نسنجیده شما، باعث رنجش مردم فهیم ترکیه نیز گردید، این غلط تاریخی را که به زبان آوردید در ذهن و گفتارتان اصلاح و عذرخواهی کنید. برای صیانت از شأن ملت ترکیه بهتر است اول تاریخ را بخوانید و بعد شعرخوانی کنید. »
جعفر قادری نماینده شیراز گفت:« چگونه از اردوغانی که یک روز در آغوش اسرائیل و روز دیگر نقطه مقابل اسرائیل است، می توان انتظار داشت که به تمامیت ارضی کشور لگدپرانی نکند؟ از افرادی که دیگران را بنده اند، نمک نشناسی و غش کردن هر روز به این سو و آن سو دور از انتظار نیست!!!!!»
مصطفی طاهری نماینده زنجان نیز گفت: « اردوغان و علی اف می دانند که ارتباط بین ملت آذربایجان و ایران یک ارتباط عاطفی و دینی است. حمایت صریح رهبر معظم انقلاب از استقلال و یکپارچگی آذربایجان در جنگ اخیر قره باغ همه اهداف اردوغان، آمریکا، اسرائیل و پان ترکها را بهم ریخت.
اردوغان برای وصول به اهداف خود نیاز دارد تا عده ای در ایران موضوع جدایی آذربایجان از ایران را یاد آور شوند. تا او بتواند در شکاف اختلاف ایران و آذربایجان به حیات خود ادامه دهد. اصلی ترین موضوعی که برای اردوغان مهم است جدایی عاطفی و دینی مردم آذربایجان و ایران اسلامی عزیز است.»
عبدالعلی رحیمی نماینده سروستان اظهار کرد: « اردوغان شعر خونده شایدم نمایش بازی کرده، خوب است حالا که شعر می خونه حکایت رستم هم از شاهنامه بخونه یا اگه بازی می کنه با دم شیر بازی نکنه.»
بهروز محبی نجم آبادی نماینده سبزوار گفت: « مردم ترکیه و ایران دو همسایه ی همراه و غمخوار هم بوده اند، امر بر جناب اردوغان مشتبه شده است، احتمالا سیگنالهای گمراه کننده ای به او رسیده، او بزودی خواهد دانست بوی کباب نیست، …… داغ کرده اند.»
بهزاد رحیمی نماینده سقز و بانه گفت: « اردوغان در سال های گذشته نقش بسیار مخربی در بحران سوریه ایفا کرده و جنایات گسترده ای علیه ملت شریف کورد انجام داده است که مدافعین حرم او را سر جایش نشاندن. این بار در آذربایجان هم گزافه گویی کرد که نتیجه آن را قاطع خواهد دید.»
محمدرضا میرتاج الدینی نماینده تبریز خاطرنشان کرد: «اردوغان پا از گلیم خود فراتر گذاشته! و گویا فراموش کرده که در شب کودتا ۲۰۱۶ به کجا پناه آورده بود! ما ادعایی در مورد اراضی همسایگان نداریم، ولی اگر قرار است مرزهای تاریخی بهم بریزد، اراضی آن‌طرف ارس است که باید به آغوش مام وطن برگردد!»
جبار کوچکی نژاد نماینده رشت گفت: «به اردوغان تاکید می کنم اگر حافظه اش یاری نمی کند به مشاورین نظامی ات دستور بده، یک دور تاریخ ایثارگری مردان و زنان ایران خصوصا درباره جنگ هشت ساله را برایت بازخوانی کنند تا دچار حماقت نشوی!»
حجت الاسلام محمد تقی نقد علی نماینده خمینی شهر گفت :« آقای اردوغان!!کاش حداقل مشاورین جاهلی که آن شعر را برایت نوشته اند تا طوطی وار تکرار کنی
شعر ۷۰۰ ساله حافظ که می گوید:
”ای صبا گر بگذری بر ساحل رود #ارس
بوسه زن بر خاک آن وادی و مشکش کن نفس” را هم برایت به ترکی ترجمه می کردند تا اندکی سنجیده تر سخن بگویی.»
مهرداد ویس کرمی نماینده خرم آباد تاکید کرد: «اردوغان که در کودتای ۲۰۱۶ میزان شجاعتش اثبات شده، با دم شیر بازی نکند… گر بدی گفت حسودی و رفیقی رنجید، گو تو خوش باش که ما گوش به احمق نکنیم.»
علی اصغر عنابستانی نماینده سبزوار گفت: «آذربایجان جان ایران است چه آذربایجان این سوی ارس که پاره تن وطن است و چه آذربایجان آن سوی ارس که دوست و همسایه ای مستقل است. اردوغان غلط کرد که با تحقیر آذربایجان آن سوی ارس اختلاف ایجاد کند و به این سو چپ نگاه کند. ملت ایران چنان توی دهانش می‌زند که امپراطوری خیالی اش را فراموش کند.»
معصومه پاشایی نماینده مرند و جلفا خاطرنشان کرد: «قصه پر غصه قرارداد ننگینِ ترکمنچای، و جدایی آذربایجان از سرزمین مادری اش ایران، بدلیل سواد تاریخی و جغرافیایی پایین، بر زبان غیر جاری شد! رییس جمهور یک کشور خارجی علیه تمامیت ارضی کشور سخن گفته!منطقا پاسخش را باید رییس جمهور بدهد ولی انفعال ادامه دارد.»
هادی بیگی نژاد نماینده ملایر گفت:« اردوغان فراموش کرده که چند سال است با متحدان غربی، عربی و عبریش در باتلاق سوریه گیره کرده. سرنوشت صدام و حوادث سال ۲۰۱۶ را نیز فراموش کرده است.آرزویش را به گور خواهد برد.»
مجتبی رضاخواه نماینده تهران گفت: « اردوغان که کمک ایران در کودتای ۲۰۱۶ را فراموش کرده، علیه ایران سخنان گزافی گفته! دولت واکنش به اردوغان را مانند واکنش به ترور شهید فخری‌زاده به تاخیر نیندازد. حداقل همانند واکنش به مصوبات مجلس، جواب محکمی به یاوه‌گویی اردوغان بدهید تا کسی جرات نکند به منافع ملی کشور تعرض نماید.»
مجتبی یوسفی نماینده اهواز گفت: «آخرین حاکمی که آرزوی الحاق بخشی از ایران به خاک خود را داشت و بیش از ۸۰ کشور از او حمایت می کردند را از لانه موش بیرون کشیدند. آقای اردوغان به جای شعر ، کمی تاریخ بخوانید.»
کاظم موسوی نماینده اردبیل تصریح کرد: «بسم الله القاصم الجبارین. اگر بنا بر ادعای تاریخی باشد بخش های مهمی از خاورمیانه، آسیای میانه و قفقاز تحت سیطره ایران بوده است. جناب اردوغان به کمک ایران از کودتا نجات پیدا کردید، جلوی هرزی زبانتان را بگیرید. اینجا رشادت در خون مردم است. کاری نکنید از حمایت های پدرانه ایران محروم شوید.»
احمد نادری نماینده تهران گفت: « از سال ۲۰۱۱ که اردوغان فتنه سوریه را با اربابان غربی- عربی- عبری اش شروع کرد؛ چند بار گفت که بزودی در مسجد اموی نماز خواهد خواند اما محور مقاومت این آرزو را بر دلش گذاشت. او بایستی توهم عثمانی را کنار گذاشته و سخن به گزاف نگوید. اگر به تاریخ برگردیم؛ آنچه می ماند ایران است و بس.»
زهره الهیان عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی گفت: « آقای اردوغان به جای شعر، تاریخ بخوانید. به جای تفرقه اندازی و شیرین‌کاری تکلیف خودتان را با صهیونیستها مشخص کنید تا باز گرفتار کودتا نشوید!»
تعدادی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز در گفت و گو با ایسنا به این موضوع واکنش نشان دادند.
فداحسین مالکی عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، واکنش وزارت خارجه را به اظهارات مداخله جویانه مطلوب خواند و گفت که رییس جمهور ترکیه به جای بیان حرف‌هایی بدون مبنای تاریخی در کنار جمهوری اسلامی برای مقابله با دشمنان مشترک بایستد.
حسین حاتمی عضو مجمع نمایندگان استان آذربایجان شرقی نیز اظهار کرد: سرود آراز آراز یک سرود محلی با مضامین نوستالژیک است و اراده سیاسی از آن اراده بعید و بیهوده‌ای است. با این حال اگر کسانی بخواهند آن را احیانا دستمایه اغراض سیاسی خود قرار دهند و الحاق و پیوستی را تصویرسازی کنند باید بدانند که قاعده طبیعت این است که جزء به کل می پیوندد. هر کسی که بخواهد از ظن خود در صفوف منسجم ملت ما انشقاق ایجاد کند، خودش را ارزان فروخته است.
به نقل از دنیای اقتصاد
نه شام لقمه چربی برای شام تو شد
نه در عراق، قضا و قدر به کام تو شد
نه در سیادت اعراب، نقشه تو گرفت
نه افتخار اروپا شدن به نام تو شد
نه با ریا و دغل، سنگ دین به سینه زدن
دلیل رونق بازار و احترام تو شد
کنون هم از هوس ساحل ارس بگذر
گمان مبر دل ایران زمین کنام تو شد
دوام عزت این خطه از ولای علی است
اگر که کافه و می، پایه دوام تو شد
ارس ز هر دو طرف زیر گام شیران است
ترشحی اگر از آن نصیب جام تو شد
رفیق قافله‌ای و شریک دزد اما
گمان مدار که تُرک غیور خام تو شد
فقط به حرمت همسایگی است صبر یلان
گمان مبر وجبی هم نصیب گام تو شد
نه تُرک گنجه و باکو نه تُرک ایرانی
نه قوم کُرد هماهنگ با مرام تو شد
سکوت شیر برادر! ز ترس روبه نیست
ز خوان اوست اگر لقمه‌ای طعام تو شد
به خود، قیافه فاتح گرفته‌ای با شعر
چه غم؟ که قافیه اسباب التیام تو شد
فسانه گشت و کهن شد حدیث عثمانی
به خود بیا که همای ظفر ز بام تو شد
نه غرب با تو وفا می‌کند نه اسراییل
نه داعشی که به دستور او غلام تو شد
خود آگهم که روا نیست هجو همسایه
حلال کن اگر این بیت‌ها حرام تو شد!
سیاست خارجی ترکیه در دوره نزدیک به ۲۰ ساله «رجب طیب اردوغان» را می‌توان با واژگان «بی‌ثباتی» و «نوسان زیاد» توضیح داد. در این دوره روابط خارجی ترکیه از تلاش برای صفر کردن اختلاف با همسایگان و جلوگیری از حل و فصل درگیری‌های منطقه‌ای در نوسان بوده است. در این دوران، ترکیه با کمتر همسایه‌ای در «روابط پایدار» قرار داشته و سیاستی متداوم را دنبال نموده است. هم اینک روابط ترکیه با اکثر همسایگان خود در وضعیت قرمز یا زرد قرار دارد. در این میان رابطه با ایران تقریباً در وضعیت «استثناء» قرار داشته است و دو کشور در تلاش بوده‌اند روابط دوستانه و پایداری داشته باشند. اظهارات دو روز پیش رجب طیب اردوغان در جریان رژه نیروهای نظامی جمهوری آذربایجان درباره مناطق متصل به «ارس»، این تنها همسایه دارای روابط دوستانه را نیز ناراحت کرد. تو گویی در قاموس او داشتن روابط معقول و دوستانه با همسایگان جایگاهی ندارد!
ترکیه به لحاظ جغرافیایی بین کشورهایی قرار دارد که اکثر آنها یا در وضعیت قطع ارتباط با آنکارا قرار دارند و یا در وضعیت پرنوسان در روابط با این کشور قرار دارند؛ بلغارستان، یونان، قبرس، سوریه، عراق، ارمنستان، آذربایجان و ایران. در بین این همسایگان روابط یونان، قبرس، سوریه، عراق و ارمنستان با ترکیه در وضعیت قرمز یا نزدیک به قرمز قرار دارد و رابطه بلغارستان با ترکیه در وضعیت زرد قرار گرفته است. این کشور در جریان انتخابات سال ۱۳۹۶ آنکارا را متهم کرد که در انتخابات و روند سیاسی بلغارستان مداخله می‌کند. از آن طرف ترکیه چندان پنهان نمی‌کند که به مناطق شمالی خود بعنوان حوزه نفوذ خود نگریسته و سیاست‌های مستقل از آنکارای آنان را برنمی‌تابد. در این میان جمهوری دو پارچه آذربایجان و جمهوری اسلامی ایران در این دوران روابط دوستانه‌ای با ترکیه داشته‌اند که درباره جمهوری اسلامی عمدتاً تحت تأثیر علاقه ایران به دولت تحت حمایت اسلام‌گرایان در این کشور بوده است.
روابط ایران و ترکیه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی شرایط پرنوسانی را تجربه کرد تا اینکه با روی کار آمدن حزب «عدلت و توسعه» در سال ۱۳۸۱ به ثبات نسبی رسید، این روابط با کودتای سال ۱۳۵۹ نظامیان به فرماندهی کنعان اورن در وضعیت پرابهام قرار گرفت ولی چندی بعد بدنبال پیروزی حزب مام میهن در انتخابات و انتخاب «تورگوت اوزال» به نخست‌وزیری در سال ۱۳۶۲ در وضعیت مناسبی قرار گرفت و این دوران حدود ده سال دوام آورد اما پس از آن روابط دو کشور یک دوره پرتنش را در فاصله سالهای ۱۳۷۳ تا ۱۳۷۹ تجربه کرد تا جایی که رئیس‌جمهور وقت ترکیه سلیمان دمیرل رسماً از آشوب‌های چند روزه ۱۳۷۸ در تهران جانبداری کرد. با قدرت گرفتن اسلام‌گراها در ترکیه که اولین نشانه‌های آن پیروزی نسبی حزب رفاه به رهبری مرحوم نجم‌الدین اربکان در سال ۱۳۷۵ بود، فضای حاکم بر مناسبات میان مردم ایران و ترکیه به سمت بهبود رفت اما این روابط در سطح دولت‌ها همچنان توأم با تنش بود و دولت‌های مسعود ییلماز و بولنت اجویت به آن دامن می‌زدند و روابط رسمی به سردی گرائید اما جنبش اسلام‌گرایی روند صعودی خود را در جامعه ترکیه طی می‌کرد و از این رو حزب «عدالت و توسعه» به رهبری عبدالله گل که مدعی اسلام‌گرایی و میراث‌داری مرحوم اربکان بود، در انتخابات سال ۱۳۸۱ به پیروزی قاطعی دست یافت و در انتخابات‌های بعدی این پیروزی را تکرار کرد.
حزب عدالت و توسعه و شخص رجب طیب اردوغان با انرژی اسلام‌گراها قدرت را به دست گرفت. در آن زمان و هم‌اینک نیز اسلام‌گرایی در ترکیه و در منطقه حرف اول را می‌زد و می‌زند و این حزب با همین داعیه آراء مردم ترکیه را گرفته است اما آنچه در این دوره نزدیک به ۲۰ سال روی داده به جای اسلام‌گرایی، تأکید دولت آنکارا بر نوعی ناسیونالیسم افراط‌گرایانه پان‌ترکی بوده است. در واقع اردوغان با خیانت به مردم مسلمان ترکیه و خیانت به آرمان‌های اسلامی، نوعی ایدئولوژی ستیز با مسلمانان و ستیز با کشورهای منطقه را در پیش گرفته است.
در ترکیه بیش از هر کشور دیگری از اسلام‌گرایی و خیزش‌های اسلام‌گرایانه در منطقه حمایت شده است تا جایی که اخیراً یک مؤسسه اسرائیلی نوشت در نظرسنجی از ۱۲ کشور اسلامی، مردم ترکیه، مقام اول را در مخالفت با عادی‌سازی روابط با اسرائیل دارند. این مؤسسه وابسته به وزارت امور زیربنایی این رژیم نوشت ۹۹ درصد مردم در ترکیه، پذیرش زندگی عادی با اسرائیل را «خیانت» می‌دانند. کما اینکه در دوران جنگ‌های ۳۳ روزه، ۲۲ روزه، ۵۱ روزه، ۱۱ روزه و سه روزه رژیم صهیونیستی علیه مردم لبنان و فلسطین، موج اعتراضات مردمی و اعلام حمایت از حزب‌الله و جنبش‌های فلسطینی جهاد و حماس در ترکیه از هر جای دیگر قدرتمندتر بوده است. اما در همه این دوران اردوغان علیرغم آنکه با رونمایی اسلام‌گرایانه از حزب خود به پیروزی رسیده اما حاضر به قطع رابطه با رژیم اسرائیل نشده و این روابط حتی در سطح نظامی علیرغم ژست‌هایی که اردوغان در اجلاس داووس و… گرفت، بین آنکارا و تل‌آویو برقرار است و این همکاری حتی در جریان جنگ اخیر ۴۵ روزه میان آذربایجان و ارمنستان شکل عملیاتی هم به خود گرفت.
رجب طیب اردوغان در طول دو دهه اخیر و بخصوص در این ده سال که منطقه درگیر بحران پیچیده امنیتی شد و درگیری خونینی در کشورهای سوریه،عراق و لبنان پیش آمد، رویه‌ای آشوب‌گرایانه داشته است. ترکیه در جریان بحران امنیتی سالهای ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۷ سوریه به مهمترین حامی تسلیحاتی گروه‌های تروریستی تبدیل شد تا جایی که کامیون‌های پر از تسلیحات روزانه از طریق اتوبان به حلب، حما، حمص و ادلب به سمت تروریست‌های جبهه النصره و داعش در حرکت بودند.
بنابراین می‌توان گفت علیرغم نقش پررنگی که آمریکا، اروپا، عربستان، قطر، امارات و… در بحران امنیتی سوریه داشته‌اند، نقش ترکیه از هر جهت منحصر به فرد بوده است. همین الان ترکیه اصلی‌ترین عامل در تداوم بحران امنیتی در سوریه است. چرا که ارتش ترکیه از یک‌سو مانع اصلی عملیات ارتش سوریه در آزادسازی بقایای استان ادلب از سیطره جبهه‌النصره می‌باشد و از سوی دیگر با اشغال بخش‌هایی از شمال سوریه به تجزیه‌طلبان قوت قلب می‌دهد. این رفتار ترکیه با همسایه عرب خود خسارات فراوانی را نه فقط برای سوریه حتی برای ترکیه در پی داشته به‌گونه‌ای که ارتش ترکیه تلفات زیادی متحمل گردیده است.
روابط ترکیه و عراق هم بر مبنای توسعه تنش قرار داشته است. حضور نظامیان ترکیه در بخش وسیعی از غرب عراق – حدفاصل سنجار تا بعشیقه در نزدیکی کرکوک – به بهانه نفوذ نیروهای پ.ک.ک در این مناطق، علیرغم اعتراضات پی‌درپی ارتش و دولت عراق صورت گرفته است. رفتار ترکیه در غرب عراق تا آنجا با ناراحتی عراقی‌ها توأم شده که بعضی از رهبران عراقی می‌گویند تعداد نیروهای مداخله‌گر نظامی ترکیه در عراق بیش از تعداد نیروهای اشغالگر آمریکایی و غیرقابل تحمل‌تر از آنها است.
بر اساس آنچه گفته شد، مدت‌هاست که دولت رجب طیب اردوغان حتی از «رنگ» اسلام‌گرایی تهی گردیده و به رژیمی توسعه‌طلب، مهاجم و شوونیستی تبدیل گردیده است. «ترکستان» کلیدواژه‌ای است که اردوغان تلاش دارد وارد ادبیات عمومی مردم مسلمان این کشور و مردم ترک‌زبان در کشورهای شرق و غرب دریای خزر کند و این در حالی است که این ادبیات به جای دعوت به نوعی همگرایی ناسیونالیستی، از تلاش ترکیه برای سیطره به ملت‌های ترک‌زبان یا ترک‌تبار حکایت می‌کند و در اینجا سوال اساسی این است که آیا منطقه و این کشورها «هژمونی اردوغانی» را می‌پذیرند؟
اردوغان در جریان جنگ اخیر آذربایجان و ارمنستان تلاش کرد تا یک گام به سمت شکل‌دهی به ترکستان مدنظر خود بردارد بر این اساس علیرغم نیاز منطقه به آرامش به جنگ در بین دو کشور دامن زد و با گسیل انواعی از تجهیزات نظامی و مشارکت مستقیم در جنگ علیه ارمنستان، تلاش کرد تا معادله منطقه را به نفع ترکیه تغییر دهد که معنای آن کنار زدن نقش منطقه‌ای دو کشور روسیه و ایران بود. اما این سیاست با همه هزینه‌ای که برای ترکیه و شخص رجب طیب اردوغان داشت به جایی نرسید و جنگ نتوانست ترکیه را به آب‌های خزر رساند. توافق سه‌جانبه مسکو، باکو و ایروان که بیستم آبان‌ماه به امضا رسید، نقشی برای ترکیه قایل نشد و آسیبی به مرزهای جنوبی ارمنستان با ایران وارد نکرد بنابراین اردوغان کماکان پشت دروازه باقی ماند و حتی نتوانست از کریدوری که به‌طور غیرقطعی از آن در این توافقنامه نام برده شده سهمی پیدا کند.
از اظهارات دو روز پیش رجب طیب اردوغان در جریان مراسم رژه نظامیان آذربایجان که به مناسبت پیروزی در جنگ اخیر قره‌باغ در باکو برگزار گردید، برمی‌آید که ترکیه مسئول این ناکامی را ایران می‌داند و این در حالی است که نه‌تنها ایران که هیچ کشوری در منطقه حتی کشورهای ترک‌تبار شمال ایران، ایجاد یک امپراتوری تجزیه‌گرا و مداخله‌گر را تحمل نمی‌کنند و خواب اردوغان نمی‌تواند تعبیری داشته باشد.
ایران البته برای مردم مسلمان و اسلام‌گرای ترکیه احترام فراوانی قایل است. کما اینکه روابط بین دو ملت مسلمان از هر دو ملت دیگر صمیمانه‌تر است و مایل نیست روابط تهران آنکارا هم دچار نوسان و عقبگرد شود چرا که می‌داند چنین رخدادی به نفع دشمنان مشترک دو ملت است. ادب کردن اردوغان هم یک موضوع داخلی است و مردم ترکیه می‌دانند چگونه از اسلام‌گرایی در برابر انحرافات قوم‌گرایانه محافظت نمایند. همان‌گونه که ترکیه در یک حزب خلاصه نمی‌شود، اسلام‌گرایی نیز به اشخاص وابسته نیست. اردوغان در اظهارات دو روز پیش ابتدا خود را با ملت ترکیه رویارو کرد؛ ملتی که با اسلام‌گرایی به سینه ایدئولوژی‌های شیطانی دست رد زده است
به نقل از مشرق
